Cappella Musicale

Cappella Musicale Liberiana stanowi kontynuację - w drodze muzycznych adaptacji w następstwie kontaktów z zaalpejską tradycją muzyczną Karola Wielkiego oraz papieską Cappella Grzegorza IX, (który w 1377 r. po powrocie z Awinionu do Rzymu zlecił budowę najwyższej w Rzymie dzwonnicy) - słynnej Schola Cantorum, tradycyjnie przypisywanej św. Grzegorzowi Wielkiemu. W 1545 r. w okresie rozkwitu kultury renesansu Cappella Liberiana założył archiprezbiter Bazyliki Matki Bożej Większej kard. Guido Ascanio Sforza.

Od samego początku Cappella Musicale Liberiana, na równi z chórem w Bazylice św. Piotra i w Bazylice Laterańskiej, cieszyła się wielkim uznaniem. Wysoką ocenę zawdzięczała między innymi chórom pueri cantores, zapewniając równocześnie chłopcom schronienie i możliwość nauki. W 1561 r. Cappellą kierował, nazwany „księciem”, Giovanni Pierluigi da Palestrina, który sam zresztą w 1537 r. był jednym z młodocianych kantorów.

Polifoniczny styl wielkiego muzyka, doskonale harmonizując z duchem Soboru Trydenckiego, przydał niezrównanego blasku i elegancji technice kontrapunktu flamandzkich mistrzów, co sprawiło także, że teksty sakralne stały się bardziej zrozumiałe dla słuchaczy.

Muzyka Giovanniego da Palestrina stała się później inspiracją dla jego uczniów i następców: Giovanniego Marii Nanino, Francesca Soriano i Annibale Stabile, którzy przyczynili się do powstania tzw. Szkoły Rzymskiej. Także w XVII w., w okresie największego rozkwitu muzyki sakralnej, wykorzystującej techniki polichóralne w stylu weneckiego concertato, rzymscy mistrzowie wiedzieli, jak się wyróżnić. Inspiratorami wykorzystania instrumentów w muzyce sakralnej, w specyficznym majestatycznym stylu, byli Domenico Allegri i Paolo Quagliati. Wśród innych wybitnych muzyków można wymienić Paola Tarditi, Antonia Marii Abbatini, Orazia Benevoli, Nicoli Stamegna i organisty Bernarda Pasquini. Za ostatniego wielkiego przedstawiciela Szkoły Rzymskiej uważa się Antonia Foggię, syna Francesco, Maestro di Cappella w okresie 1677-1688.

Ledwie dwa lata wystarczyły, by Alessandro Scarlatti pozostawił znaczący ślad i przydał blasku chórowi papieskiej Bazyliki Santa Maria Maggiore. Ten znany twórca oper, wywodzący się ze szkoły neapolitańskiej, był również wybitnym kompozytorem muzyki sakralnej, nierzadko nawiązującym do tematów Giovanniego da Palestriny. W podobnym stylu tworzyli potem Pompeo Cannicciari, Antonio i Domenico Fontemaggi, Giovanni Aldega, Settimio Battaglia i Augusto Moriconi. W XVIII i XIX w. w czasach rozkwitu teatru muzycznego i bel canto, muzycy ze Szkoły Rzymskiej oparli się pokusie wykonywania w Bazylice Santa Maria Maggiore arii, które choć naznaczone kościelnym stylem, mogły rozbrzmiewać wszędzie, niezależnie od religijnego kontekstu. W archiwum bazyliki przechowywanych jest wiele dzieł wspomnianych mistrzów, poczynając od początku XVII w. do czasów współczesnych. Kodeksy gregoriańskie i polifoniczne znajdują się natomiast dzisiaj w Bibliotece Watykańskiej.

Cappella Liberiana zdołała zachować charakter Szkoły Rzymskiej, znajdując nową inspirację dzięki szerzącemu się w drugiej połowie XIX w. ruchowi cecyliańskiemu. Wraz z nim muzyka sakralna odzyskała swoje znaczenie, zwielokrotniono wysiłki w zakresie badań paleograficznych, a Pius X promulgował Motu Proprio, Inter pastoralis officii sollicitudines (1903), przywracając muzyce kościelnej jej dawny splendor. W 1911 r. powstał Papieski Instytut Muzyki Sakralnej.

Pierwszy wielki maestro XX w. Licinio Refice potrafił w swoich utworach dotrzymać kroku współczesności. Był on dyrektorem Cappella Liberiana od 1911 do 1947 r. i wraz z Lorenzo Perosim i Raffaele Casimirim stał się prawdziwym odnowicielem włoskiej muzyki sakralnej.
W latach 1947-1977 kontynuatorem maestro Refice był Domenico Bartolucci, powołany później do kierowania chórem Kaplicy Sykstyńskiej. Bartolucci nie tylko cieszył się wielkim autorytetem, ale też był wielbicielem dawnej szkoły polifonicznej, która przenika głęboko jego kompozytorski styl.
W latach 1977-2019 Cappella Musicale Liberiana kierował maestro Valentino Miserachs Grau, który później, w okresie 2019-2021, pełnił w Bazylice Santa Maria Maggiore funkcje emerytowanego maestro i prefekta chóru. Od stycznia 2019 r. do marca 2022 r. Cappella Musicale Liberiana była prowadzona przez Maurizio Scarfò.
 

Od 1 kwietnia 2022 r. funkcje Maestro Titolare della Cappella Musicale Liberiana pełni Ildebrando Mura

Organista, kompozytor i dyrygent, wcześniej kierował chórem Papieskiej Bazyliki Santa Maria Maggiore. Po upływie dwóch lat został mianowany organistą i Maestro di Cappella Bazyliki św. Marka na Kapitolu. Piastował to stanowisko przez 10 lat. Był także mistrzem chóru i orkiestry Cappella Ludovicea wchodzącej w skład Pii Stabilimenti della Francia w Rzymie i Loreto, struktury pod patronatem Ambasady Francji przy Stolicy Apostolskiej. Od 25 lat jest także organistą kościoła Trinità dei Monti w Rzymie.
W uznaniu zasług otrzymał tytuł doktora honoris causa LUIRS International University w dziedzinie „Kierownictwa artystycznego, muzykologii i paleografii muzycznej”.
W czerwcu 2019 r. został mianowany „Chevalier des Arts et lettres” Republiki Francuskiej, a w 2022 r. otrzymał papieski order Świętego Grzegorza Wielkiego.

W Roku Jubileuszowym 2025 Cappella Musicale Liberiana Bazyliki Santa Maria Maggiore będzie świętować 480. rocznicę swojego formalnego założenia.
W skład Cappella Musicale Liberiana wchodzi obecnie 16 mistrzów śpiewu, profesjonalistów z różnych krajowych i międzynarodowych środowisk muzycznych oraz trzech znanych organistów: Juana Paradella Solè, Daniele Rossi i Davide Bucci.Cappella Liberiana kontynuuje dawne tradycje Szkoły Rzymskiej, wykonując klasyczne utwory polifoniczne a capella oraz chorały gregoriańskie. Prowadzi działalność przez cały rok. Cappella uczestniczy zarówno w celebracjach kapitulnych, jak i niedzielnych, oraz w uroczystej liturgii sprawowanej w niedziele i święta, podczas Triduum czy z okazji Nowenny w Bazylice. Rozwija również intensywną działalność koncertową, prezentując repertuar obejmujący renesansowe utwory polifoniczne, muzykę europejskiego baroku i utwory wielkich kompozytorów współczesnych.

e-mail: cappellamusicale.smm@basilica.va