W Archiwum Liberiańskim przechowywane są materiały dokumentalne i książkowe, pochodzące z okresu od XVI do XX w. z wyjątkiem kilku pozycji, z których najciekawsze to dokument notarialny z 1236 r. odnoszący się do odnowienia dzierżawy ustanowionej przez szlachcica Stephanusa Paparonisa, oraz niewielki fragment pisany benewentaną, znaleziony w oprawie rejestru, którego tekst wywodzi się z traktatu przeciwko pelagianizmowi znanego jako Hypomnesticon. Ważną i niejednorodną część zbiorów stanowią natomiast dokumenty prywatne i dokumenty papieskie (łącznie 389, od X do XIX w.), rękopisy o charakterze zarówno dokumentalnym, jak i książkowym (łącznie 84 sygnatury; w tym dokument zawierający IX-wieczną Regula pastoralis Grzegorza Wielkiego - sygnatura B. A. V., S. Maria Magg. 43), starodruki (w tym 4 inkunabuły) i 112 wklęsłodruków. Na polecenie papieża Piusa XI, 19 maja 1931 r. zostały one przekazane do Biblioteki Watykańskiej, gdzie są przechowywane w kolekcji S. Maria Maggiore.
Układ kolekcji
Archiwum nie jest jeszcze uporządkowane według nowoczesnych kryteriów archiwistyki - nie posiada inwentarza, a jedynie listę zbiorów. Kolekcję można jednak podzielić w następujący sposób:
- Fondo del Capitolo (Zbiór Kapitulny), zawierający kolekcję muzykologiczną, częściowo skatalogowaną przez IBIMUS zgodnie z kryteriami RISM, oraz dokumenty z podzbioru Opera Pia di Spagna
- Fondo (Zbiór) Collegio dei Beneficiati e Chierici Beneficiati
- Fondo (Zbiór) del Collegio della Cappella Borghese
- Fondo (Zbiór) del Collegio della Cappella Sistina
Regulamin Archiwum Liberiańskiego
(obowiązujący od 1 listopada 2022 r.)
1. Dni i godziny otwarcia
1. Archiwum jest otwarte dla badaczy przez cały rok, od poniedziałku do piątku (za wyjątkiem Wielkiego Tygodnia, okresu od 24 grudnia do 6 stycznia, oraz okresu letniego).
2. Godziny konsultacji ustalane są indywidualnie na wniosek pracownika naukowego. Dostęp do Archiwum możliwy jest w godzinach porannych, od poniedziałku do piątku, w godzinach popołudniowych w poniedziałek i wtorek.
2. Warunki korzystania ze zbiorów
1. Aby uzyskać możliwość korzystania ze zbiorów, należy przesłać pocztą elektroniczną do archiwisty prośbę o ich udostępnienie, podając swoje imię i nazwisko, stanowisko i zawód, temat i powód kwerendy.
2. Dostęp do Archiwum jest możliwy w poszanowaniu przepisów sanitarnych obowiązujących w Stolicy Apostolskiej.
3. Studenci uniwersytetów, z wyjątkiem doktorantów, mają prawo do konsultacji wyłącznie w zakresie badań związanych z ich pracą dyplomową, po przedstawieniu listu gwarancyjnego sporządzonego i podpisanego przez profesora nadzorującego.
4. W dniu umówionym na konsultację, badacz zobowiązany jest przynieść i okazać dokument tożsamości.
5. Zasadą jest, że w tym samym dniu nie przyjmuje się więcej niż jednego badacza, nawet jeśli tematy badań są różne.
6. Zgodnie z Ustawą o archiwach Stolicy Apostolskiej (Litterae apostolicae motu proprio datae, La cura vigilantissima, 21 marca 2005 r.) oraz postanowieniami Papieża Franciszka, konsultacja dokumentów opublikowanych po zakończeniu pontyfikatu Piusa XII (9 października 1958 r.) nie jest możliwa.
7. Jeśli materiały z Archiwum są cytowane lub przywoływane w publikacji, badacz jest zobowiązany do bezpłatnego przesłania kopii do Archiwum, w formie drukowanej i/lub cyfrowej.
8. Studenci uczelni każdego stopnia, którzy zostali przyjęci na konsultacje w celu przeprowadzenia badań związanych z przygotowaniem pracy magisterskiej, są zobowiązani do przesłania do Archiwum jej kopii w formie drukowanej i/lub cyfrowej.
3. Reprodukcje
1. Archiwum, na zasadzie uznaniowej, przyjmuje wnioski o reprodukcje cyfrowe do użytku prywatnego, redakcyjnego i zawodowego, składane w formie wypełnionego formularza, osobiście lub pocztą elektroniczną.
2. Reprodukcje cyfrowe wykonywane są przez laboratorium fotograficzne Archiwum Liberiańskiego. Koszt usługi określony jest w cenniku reprodukcji zdjęć.
3. Wnioskujący badacz zobowiązany jest do nieodpłatnego przekazania Archiwum kopii (drukowanej i/lub w formacie cyfrowym) każdego ze swoich opublikowanych dzieł, w którym znajdują się zdjęcia udostępnione przez Archiwum, do niewykorzystywania ich w celach zarobkowych oraz do przestrzegania warunków korzystania z nich, określonych w odpowiednich formularzach, pod groźbą utraty dostępu do Archiwum i możliwości składania kolejnych wniosków.
4. W przypadku każdej opublikowanej reprodukcji w podpisie i napisach końcowych należy podać następujące sformułowanie: © Capitolo di Santa Maria Maggiore.
5. Podczas konsultacji surowo zabrania się wykonywania jakichkolwiek reprodukcji.
Bibliografia skrócona:
G. Ferri, Le carte dell'archivio Liberiano dal secolo X al XV, in Archivio della R. Società Romana di Storia Patria, 27, 1904, pp. 147-202, 441-459; 28, 1905, pp. 23-39; 30, 1907, pp. 119-168.
J. Coste, Il fondo medievale dell’Archivio di Santa Maria Maggiore, in Archivio della Società Romana di Storia Patria, 96, 1973, pp. 5-77.
V. Saxer, Sainte-Marie-Majeure. Une basilique de Rome dans l’histoire de la ville et de son Église (Ve-XIIIe siècle), Rome, École française de Rome, 2001.
Studia Liberiana. Studi e Documenti sulla Storia della Basilica Papale e del Capitolo di Santa Maria Maggiore. Edizioni Capitolo Liberiano, a cura di M. Jagosz, voll. XI, Roma: Lisanti, 2011-2017.
P. Radiciotti, Novità dagli archivi romani, in Archivio della Società Romana di Storia Patria, 125, 2002, pp. 33-42.
A. Corteggiani, Gli archivi liberiani. Annotazioni, aggiornamenti ed inventario sommario, in Archivio della Società Romana di Storia Patria, 125, 2002, pp. 251-280.
Guida ai fondi manoscritti, numismatici, a stampa della Biblioteca Vaticana, a cura di F. D’Aiuto, P. Vian, Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, 2011 («Studi e testi», 466), pp. 527-530; 887-888.
Archivio Storico della Basilica Papale di Santa Maria Maggiore
Via Liberiana, 27
00185 Roma
tel.: 06 69886809
e-mail: archivio.smm@basilica.va
